راهنمای جامع جنس زیورآلات، فلز زیورآلات و ویژگی آنها

اگر شما هم مثل من عاشق زیورآلات هستید قطعاً شناخت انواع جنس زیورآلات و ویژگیهای هر کدام از آنها کمکتان میکند تا موقع خرید این محصولات انتخاب راحتتر و اطمینان بخشی را داشته باشید.
طراحان و سازندگان این اکسسوری جذاب برای رقابت با یکدیگر تلاش میکنند زیورآلاتی طراحی و تولید کنند که علاوه بر هماهنگی با سلیقههای مختلف، از نظر کیفیت نیز دارای رنگ ثابت و جنس مقاوم و فاقد حساسیت پوستی باشند. هر یک از این کمپانیها از مواد و فلزات خاصی برای ساخت جواهرات استفاده میکنند و سبک خاصی در طراحی خود دارند.
موادی که در ساخت زیورآلات از آنها استفاده میشود و همینطور طرحهای زیورآلات به قدری متنوع هستند که هر کدام برای سبک و استایل خاصی مورد استفاده قرار میگیرند. به طور مثال زیورآلات سبک بوهو که برای استایل بوهو مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع جنس زیورآلات فلزی
وقتی صحبت از جنس زیورآلات میشود باید با فلزات مختلفی که در ساخت آنها مورد استفاده قرار میگیرند آشنا شویم. هر کدام از این فلزات ویژگیهای خاصی دارند؛ مثلاً روی بعضی از فلزات به راحتی میتوان نقش ایجاد کرد؛ اما به سرعت دچار تغییر رنگ میشوند. در عوض بعضی از فلزات هستند که به ایجاد طرح و مدل خیلی مقاومند ولی طول میکشد که دچار تغییر رنگ شوند. به همین دلیل است که جواهرات از آلیاژ فلزات یعنی ترکیب دو یا چند فلز با یکدیگر ساخته میشوند.
شما میتوانید بهترین بدلیجات و زیورآلات را با تنوع فراوان از فروشگاه اینترنتی زر اکسسوری خریداری کنید. در ادامه با انواع فلز زیورآلات آشنا میشویم.
زیورآلات طلا (Gold jewelry)
طلا، گرانترین و باکیفیتترین فلزی است که در ساخت زیورآلات استفاده میشود و کاربرد سرمایهای نیز دارد. طلا فلزی نرم و شکلپذیر است که در مجاورت هوا و آب زنگ نمیزند و تیره نمیشود و در برابر خوردگی مقاوم است. یک گرم از این عنصر را میتوان آن قدر چکش زد تا به اندازهٔ یک ورق با مساحت یک متر مربع پهن شود. برگهی طلا میتواند آن قدر نازک شود تا در پایان شفاف شود. همچنین این فلز این قابلیت را دارد که تا حد رشتههای بسیار کوچکی درآید که این خاصیت در ساخت جواهرات کاربرد بسیار مهمی دارد.
به دلیل نرمی بالای طلا آن را با فلزهای دیگر آلیاژ میکنند تا استحکام و رنگ آن تغییر یابد. مس رایجترین فلز برای ساخت آلیاژ طلاست و باعث قرمزتر شدن رنگ آلیاژ میشود. از فلزات دیگر مثل نقره، نیکل و پالادیوم هم برای آلیاژ طلای سفید استفاده میشود.
میزان طلای موجود در هر آلیاژ، عیار طلا نامیده میشود که معمولاً از واحد ۲۴ بیان میشود؛ یعنی طلای خالص که رنگ زرد مایل به قرمز دارد ۲۴ عیار است و طلای 18 عیار و 14 عیار میزان طلای کمتری نسبت به طلای 24 عیار دارند. مثلاً وقتی میگوییم طلای ۱۸ عیار به معنی ۱۸ واحد طلا و ۶ واحد فلز دیگر است که حاوی ۷۵ درصد طلا و 25 درصد فلزات دیگر است. هرچه عیار طلا پایینتر باشد قیمت آن نیز کمتر است.
رنگ طبیعی طلا زرد است و برای اینکه به رنگ سفید در بیاید، آن را با فلزاتی مثل نقره، پالادیوم، نیکل، مس و روی ترکیب میکنند و به منظور افزایش درخشندگی و استقامت، روکشی از پلاتین یا رادیوم به آن اضافه میکنند؛ به این ترتیب زیورآلات طلا سفید ساخته میشود.
این فلز زیورآلات زیبا یک دشمن دارد! اگر میخواهید بدانید دشمن طلا چه فلزی است، بیشک فلز جیوه مایع دشمن طلا است. این ماده باعث کدر شدن و از بین رفتن جلای طلا میشود که به سختی قابل ترمیم است.
زیورآلات نقره (Silver jewelry)
نقره از گذشته در ساخت زیورآلات استفاده شده و زیورآلات نقره جزو پرطرفدارترین زیورآلات میباشند. این فلز نیز مانند طلا کاربرد سرمایهای دارد. نقره فلزی نرم، سفیدرنگ و براق، شکلپذیر و چکش خوار است. این فلز با ارزش در برابر اکسیداسیون مقاوم است؛ اما در هوا وقتی ترکیبهای گوگردی بر آن اثر بگذارد تیره میشود. به همین دلیل اکسسوری نقره را با لایه نازکی از رادیوم آبکاری میکنند تا هم ظاهر بهتری داشته باشد و هم با گذشت زمان دیرتر اکسید و سیاه شود.
عیار 750، 850، 900، 925، 950، 958 و 990 از جمله عیارهای مرسوم نقره است. نقره 999 خالصترین نوع این فلز است که به دلیل نرمی زیاد قابل استفاده در جواهرات نیست. نقره 925 عیار معروفترین نوع نقره است که به آن نقره استرلینگ میگویند.
زیورآلات پلاتین (Platinum jewelry)
پلاتین یا پلاتینیوم فلزی بسیار بادوام و کمیاب است و جزو فلزات گرانقیمت محسوب میشود. پلاتین به رنگ سفید و خاکستری است و به عنوان یکی از عناصر سفیدکنندهی طلا مورد استفاده قرار میگیرد.
مقاومت پلاتین در مقابل تیرگی و خوردگی بسیار بیشتر از طلاست و شکلپذیری آن هم بالاتر از طلا و نقره و مس است. همچنین به دلیل خاصیت ضد حساسیت، برای افرادی که پوست حساسی دارند مناسب است. از همین رو پلاتین گزینه مناسبی برای ساخت جواهرات محسوب میشود. جواهرات پلاتین عموماً با عیار ۹۵۰ از هزار ساخته میشوند و این یعنی جنس زیورآلات پلاتینی 95٪ از پلاتین خالص هستند؛ در حالی که به طور مثال طلای 14k فقط 58.5٪ از طلا ساخته شده است. بنابراین با اینکه طلا و پلاتین از نظر قیمت در هر گرم مشابه هستند، جواهرات پلاتین گرانتر هستند.
قیمت پلاتین از طلا نوسان بیشتری دارد. این فلز معمولاً در وضعیت ثبات و رشد اقتصادی گرانتر از طلاست و قیمت آن تا دو برابر طلا میرسد اما در دورههای بیثباتی اقتصادی گاهی از طلا ارزانتر میشود؛ چراکه پلاتین در درجه اول کاربرد صنعتی دارد و در زمان رشد اقتصادی تقاضای آن افزایش پیدا میکند در حالی که طلا بیشتر کاربرد سرمایهگذاری دارد و در زمان ناآرامی اقتصادی تقاضای آن بیشتر میشود.
زیورآلات جنس پالادیوم (Palladium jewelry)
پالادیوم هم جزو فلزات کمیاب و از خانواده پلاتین است؛ حتی کمیابتر از پلاتین و طلا. این فلز ارزشمند رنگ سفید و براق دارد، در مجاورت هوا سیاه نمیشود و همانند طلا میتواند به ورقههای نازک تبدیل شود. از آلیاژ پالادیم در جواهرسازی و ساخت جواهرات برای سفید کردن طلا و داشتن طلای سفید استفاده میشود.
زیورآلات جنس رادیوم (Radium jewelry)
رادیوم یک فلز گرانبها و باارزش در دنیا و از خانواده پلاتین است که از آن در صنایع مختلفی استفاده میشود. این فلز از خانواده پلاتین و به رنگ سفید نقرهای است و معمولاً 10 تا 25 برابر قیمت طلا ارزشگذاری میشود. فلز رادیوم خاصیت ضد حساسیت دارد؛ به همین دلیل بسیاری از افراد مبتلا به آلرژی از زیورآلات آبکاری شده با روکش رادیوم استفاده میکنند. این نوع روکش از سیاه یا سبز شدن نقره جلوگیری کرده و رنگ آن را ثابت نگه میدارد.
معمولاً تفاوت رنگ آبکاری سفید با فلزاتی که نام بردیم زمانی قابل مشاهده است که در کنار یکدیگر قرار گیرند؛ اما اینکه زیورآلات با چه فلزی آبکاری شده باشد در قیمت زیورآلات تاثیر میگذارد.
اگر میخواهید درباره انواع آبکاری زیورآلات بیشتر بدانید پیشنهاد میکنیم مقاله «آبکاری بدلیجات و راز درخشندگی آنها» را بخوانید.
زیورآلات استیل (Stainless Steel jewelry)
بسیاری از افراد عادی تصور میکنند استیل نوعی فلز است؛ اما این باور کاملاً اشتباه میباشد. استیـل در واقع نوعی آلیاژ به شمار میآید که از آهن و کمتر از ۲ درصد کربن تشکیل شده است. کروم، نیکل، مولیبدن و… دیگر عناصر تشکیل دهنده استیل هستند که با توجه به مقادیر استفاده شده در ترکیبات آلیاژ، انواع مختلف استیل را تشکیل می دهد.
استفاده از این عناصر در استیل موجب میشود این فلز خصوصیاتی همچون سختی، مقاومت در برابر زنگ زدگی، مقاومت در برابر خوردگی و انعطاف بالا پیدا کند و آنها را برای مصارف مختلف از جمله ساخت جواهرات آماده میکند. قیمت مناسب و طول عمر بالا از ویژگیهای زیورآلات استیل است.
استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ یکی از مقاومترین و پرکاربردترین نسخههای استیل است که مهمترین خاصیت آن ضد زنگ بودن میباشد. استنلس استیل به دو نوع 304 و 316 تقسیم میشود. بیشتر بدلیجات استیل از فلز استیل 316 ساخته میشوند که باکیفیتترین درجه برای ساخت زیورآلات استیل رنگ ثابت و ضد حساسیت محسوب میشوند.
به دلیل ظاهر مدرن استیل، از آن در ساخت بدلیجات اسپرت و مدرن بسیار استفاده میشود. آبکاری زیورآلات استیل با طلا و رادیوم صورت میگیرد و به دو رنگ طلایی و نقرهای تولید میشود. این اکسسوریها برای افرادی که ورزشهای آبی انجام میدهند یا افرادی که دائم دست خود را با آب میشویند گزینه مناسبتری میباشند.
زیورآلات جنس تیتانیوم (Titanium jewelry)
یکی از کاربردهای فلز تیتانیوم، مصارف زینتی است که برای جلای سفید رنگ زیورآلات از آن استفاده میشود. کیفیت تیتانیوم در نوع معمولی از آب طلای سفید ضعیفتر اما از روکش نقره قویتر است. تیتانیوم فلز سبک و مقاوم به خوردگی است. وزن این فلز تنها حدود یک چهارم فلزات گرانبهای سنتی است. استفاده از تیتانیوم به عنوان ماده میتواند وزن اکسسوری را تا حد زیادی کاهش دهد و استفاده از اکسسوری مرغوب را دلپذیرتر کند.
به دلیل نقطه ذوب بالا و سختی، پردازش فلز تیتانیوم سخت است. از طرف دیگر فلز تیتانیوم، پایدار و ضد حساسیت است؛ بنابراین نه تنها در ساخت بدلیجات بلکه در ساخت جواهرات گرانقیمت نیز استفاده از تیتانیوم محبوب است.
نیکل در زیورآلات (Nickel jewelry)
نیکل به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگزدگی، گاهی اوقات به عنوان فلز پایه در ساخت جواهرات استفاده میشود؛ اما به دلیل اینکه نیکل میتواند باعث ایجاد حساسیت پوستی در برخی افراد شود، اغلب آلیاژهای آن که حاوی درصد کمتری نیکل هستند، استفاده میشود تا احتمال ایجاد حساسیت کاهش یابد؛ حتی در آبکاری زیورآلات نیز از نیکل در لایههای زیرین آبکاری استفاده میشود و آبکاری نهایی بر روی آن انجام میشود.
زیورآلات مسی (Copper jewelry)
یکی از رایجترین فلزات در ساخت جواهرات، مس است که به راحتی قابل شکلدهی و پرداخت است. مس جزو یکی از چهار فلزی است که رنگ طبیعی آن به رنگ قرمز یا نارنجی میباشد. مس اغلب به عنوان پایه برای آبکاری فلزات استفاده میشود. فلز مس آلرژیزا نیست و به عنوان یک فلز ضد میکروبی و ضد قارچ شناخته میشود.
مس بسیار بادوام است و زیورآلات مسی علیرغم استفاده روزانه میتوانند برای مدت طولانی دوام بیاورند؛ اما ممکن است در صورت استفاده مداوم، بر روی دست یا بدن شما آثاری از آن باقی بماند. این آثار به دلیل واکنش مس و عرق بدن شما است.
تنها نکته در استفاده از اکسسوری مسی روش نگهداری از آن است که در مجاورت رطوبت و هوا اکسید شده و کمی تیره میشود. البته با چند قطره ماده قلیایی خانگی همچون گوجه فرنگی براقی خود را به دست میآورد.
زیورآلات برنجی (Brass jewelry)
برنج یک آلیاژ است که از ترکیب مس و روی به دست میآید و نسبت ترکیب این دو، تعیین کننده نوع و رنگ آن است. آلیاژ برنج رنگی تقریباً زرد دارد و از این رو فلز شبیه طلا است. برنج به دلیل دارا بودن روی، سختتر و قویتر از فلز مس است و هر چه مقدار روی در آن بیشتر باشد، برنج چکشخوارتر و انعطافپذیرتر خواهد بود.
ویژگیهایی مانند قابلیت چکش خواری، مقاومت در برابر خوردگی، نرمی و قیمت مناسب این آلیاژ باعث شده در طراحی انواع اکسسوری زیورآلات از جمله دستبند، انگشتر، سرویس بدلیجات، گوشواره، گردنبند و… از آن استفاده شود. نکته منفی درباره اکسسوری برنجی این است که ضد حساسیت نیستند و در صورت استفاده طولانی مدت ممکن است اثرات سبز رنگی بر روی پوست بر جای بگذارند.
فلز کبالت (Cobalt jewelry)
کبالت فلز سخت و با طول عمر بالا، براق و به رنگ خاکستری نقرهای است. این فلز به رنگدانههای آبی خود که به آبی کبالت معروف است، شناخته میشود. به دلیل رنگدانههای آبی و سیاهی که فلز کبالت دارد از آن در تولید جواهرات مانند سنگهای یاقوتی و زمرد استفاده میشود.
مقاومت بالای این فلز در برابر چکشخواری و ایجاد طرح و نقوش باعث شده از این فلز برای طرحهای سادهتر استفاده شود. اکسسوری ساخته شده از فلز کبالت باعث ایجاد حساسیت و یا خارش بر روی پوست نمیشوند. مقاومت در برابر تغییر رنگ، سبکی، قیمت مناسب و تحملپذیری بالا در برابر خط و خش از دیگر ویژگیهای کبالت است. در برخی از آلیاژهای استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ از کبالت به عنوان یکی از عناصر آلیاژی استفاده میشود. استفاده از این عنصر در ترکیبات استیل، باعث مقاومت و سختی محصول نهایی میشود و خواص آن را بهبود میبخشد.
فلز تنگستن در زیورآلات (Tungsten jewelry)
یکی دیگر از فلز زیورآلات تنگستـن است. این فلز دارای رنگ خاکستری روشن است و خاصیت ضد حساسیت بودنش روی پوست باعث گردیده از آن در دنیای زیورآلات و بدلیجات به وفور استفاده شود. انگشتر تنگستن و دستبند تنگستن از جمله این اکسسوریها هستند. تنگستن به شکل خالص در جواهرات قابل استفاده نیست؛ اما آلیاژ آن که تقریباً 85 درصد آن را تنگستن و 15 درصد آن را کربن، نیکل یا کبالت تشکیل میدهد مورد استفاده قرار میگیرد که به کاربید تنگستن معروف است.
دوام بسیار بالا، درخشندگی، وزن زیاد، مقاومت در برابر ضربه و خط و خش، ثبات رنگ، درخشش و جلای زیاد و مقرونبهصرفه بودن از جمله دلایل محبوبیت تنگستن است که آن را گزینهای مناسب برای ساخت جواهرات، بهخصوص زیورآلات مردانه، کرده است.
فلز روی (Zinc jewelry)
روی یا زینک چهارمین فلز پرکاربرد دنیا به شمار میرود. روی فلزی است، به رنگ سفید متمایل به آبی که بر اثر رطوبت هوا تیره رنگ میشود. در ساخت اکسسوری از روی برای آبکاری و جلوگیری از زنگ زدگی فلزات استفاده میشود. از روی در آلیاژهایی مانند برنج، ورشو و غیره استفاده میشود. روی با مس، برنج و سایر فلزات ترکیب میشود تا موادی را تولید کند که در ساخت اکسسوری مورد استفاده قرار میگیرد.
زیورآلات برنزی (Bronze jewelry)
برنز آلیاژی است که از مس و قلع ساخته میشود و به رنگ قهوهای مایل به قرمز است. قلع نسبت به روی که در آلیاژ برنج موجود است، گرانتر بوده و همین موضوع باعث شده برنز ارزش بیشتری نسبت به برنج داشته باشد. رایجترین نوع برنزی که امروزه برای ساخت اکسسوری استفاده میشود، برنز قلع است. قلع باعث استحکام و مقاومت برنز در برابر سایش و پارگی میشود. برنز ممکن است در طول زمان کمی تغییر رنگ دهد و به رنگ قهوهای مایل به سبز تبدیل شود. این تغییر رنگ طبیعی است و به زیبایی آن میافزاید.
زیورآلات جنس ورشو (Warsaw jewelry)
آلیاژ ورشو آلیاژی ساخته شده از فلزات مس، نیکل و روی است که در برخی موارد مقادیر بسیار ناچیزی سرب و قلع نیز در آن به کار میرود. رنگ آلیاژ ورشو سفید نقرهای است. آلیاژ ورشو نسبت به آلیاژهای مشابه از قبیل برنج و برنز، درصد روی بیشتری دارد و این امر موجب شده که ظاهر براقتر و زیباتری نسبت به آنها داشته باشد.
به دلیل شباهت ظاهری این آلیاژ به نقره و جلای نقرهای آن به این آلیاژ، نقره نیکلی یا نقره آلمانی نیز میگویند. البته در برخی موارد برای زیبایی و جلای بیشتر از آبکاری نقره نیز بر روی آن استفاده میکنند.
آلیاژ ورشو انعطاف پذیر بوده و از مقاومت خوبی در برابر خوردگی برخوردار است. با توجه به شباهت ظاهری این آلیاژ به نقره، جایگزین ارزانتری نسبت به نقره در ساخت زیورآلات است.
انواع جنس زیورآلات غیر فلزی
جنس زیورآلات و ساخت آنها شامل مواد غیر فلزی متنوع دیگری مانند چرم، چوب، شیشه، پلاستیک و… میشود. تنوع این محصولات به قدری زیاد است که هر شخصی با هر سلیقه و استایلی میتواند از این اکسسوریها استفاده کند. در ادامه این زیورها را معرفی میکنیم.
زیورآلات چرمی (Leather jewelry)
چرمها با توجه به اینکه از پوست چه حیواناتی تهیه شدهاند، کاربردهای متفاوتی دارند؛ اما اغلب در ساخت کیف، کفش، لباس و اکسسوری استفاده میشوند. زیورآلات چرمی، زیورآلات ظریف و زیبایی هستند که از جنس انواع چرم به همراه وسایل زینتی دیگر ساخته میشوند.
زیورآلات چرمی جزو اکسسوری جوانپسند میباشند. درست است که این دسته از زیورها به خاطر طراحی اسپرتی که دارند بیشتر با تیپ اسپرت ست میشوند اما امروزه برخی از انواع بدلیجات چرمی با فلزهایی مانند طلا، استیل و موادی مثل چوب، مهره، سیم و سنگ تزیین میشوند که جلوه زیبایی پیدا میکنند و میتوان آنها را با لباسهای مجلسی و در مهمانیها نیز استفاده کرد.
زیورآلات رزینی (Resin jewelry)
از جدیدترین نوع اکسسوری، زیورآلات رزینی میباشند که به آن پلی استری هم میگویند. جنس زیورآلات رزینی ظاهری شبیه به پلاستیک شفاف دارند. این محصولات معمولاً از ترکیب دو ماده رزین و هاردنر ساخته میشود. این دو ماده با نسبتهای تعیین شده با هم مخلوط شده و محصول آن یک ماده سفت و بیرنگ میشود.
این ماده را در قالبهای حاضر شده که از جنس برنجی یا سیلیکونی است میریزند و محصول نهایی به شکل قالبی که در آن ریخته شده است درمیآید. برای درست کردن اکسسوری رزینی متفاوت و زیبا از انواع رنگهای خمیری، ترنسپرنت، پودری، گلهای خشک شده و رنگی، چوب، عکس و… در ترکیب با رزین استفاده میشود.
زیورآلات چوبی (Wooden jewelry)
منظور از زیورآلات چوبی، اکسسوریهایی هستند که بیشترین متریال به کار برده شده در آنها چوب است و در کنار چوب از یراق آلات فلزی و مواد دیگر برای تزیین استفاده شده است. اکسسوری چوبی قیمت پایینتری نسبت به سایر زیورها دارند و بر اساس سلیقه و درخواست مصرفکننده به صورت سفارشی نیز تولید میشوند.
از آنجایی که مواد اولیه این اکسسوریها برگرفته از دل طبیعت است، احساس نزدیکی به طبیعت را در افراد ایجاد میکند. به همین دلیل میتواند هدیه مناسب برای افراد دوستدار طبیعت و هنرمند باشد.
زیورآلات پارچهای (Fabric jewelry)
زیورآلاتی که بر روی پارچه تولید میشوند زیورآلات پارچهای هستند. این دسته اززیورها به دلیل دستساز بودن و استفاده از هنرهای بومی و محلی مانند سوزندوزی در خلق آنها، ارزش بیشتری نسبت به سایر زیورآلات دستساز دارند. زیبایی این بدلیجات به اندازهای است که خیلی از هنرمندان در مراسم بزرگی مثل جشنوارهها و فستیوالها ترجیح میدهند از این دسته از زیورها استفاده کنند.
سخن پایانی
لیست جنس زیورآلات به اینجا ختم نمیشود و هر روز با توجه به ورود صنایع مختلف به حوزه زیورآلات و همینطور نوآوریهای جدید، تنوع این محصولات از نظر جنس و سبک بیشتر میشود؛ مانند زیورآلات بافتنی، زیورآلات میناکاری و… .
از شما سپاسگزاریم که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید. نظرات و سوالات خود را در مورد این مقاله در قسمت دیدگاهها با ما در میان بگذارید. همچنین برای خرید زیورآلات میتوانید به فروشگاه اینترنتی زیورآلات ما سر بزنید و از مدلهای متنوع بدلیجات و زیورآلات زر اکسسوری دیدن کنید.